Κάτων, Μάρκος Πόρκιος, ο Πρεσβύτερος ή Τιμητής

(Marcus Porcius Cato, Τούσκουλο 234 – Ρώμη 149 π.Χ.). Ρωμαίος πολιτικός και συγγραφέας. Για να διακρίνεται από τον δισέγγονό του, του δόθηκε η προσωνυμία Πρεσβύτερος. Καθώς καταγόταν από οικογένεια γεωργών, ασχολήθηκε και ο ίδιος με τη γεωργία στη νεανική του ηλικία, πριν ακολουθήσει το δικηγορικό επάγγελμα· κατόπιν έλαβε μέρος στη δημόσια ζωή και κατέλαβε το ένα μετά το άλλο όλα τα αξιώματα της ρωμαϊκής πολιτείας. Πολέμησε εναντίον του Αννίβα υπό τον Φάβιο Μάξιμο, διετέλεσε ταμίας το 204 και αγορανόμος το 199 π.Χ. · το 198, ως πραίτορας της Σαρδηνίας, έγινε ονομαστός για την αυστηρότητα με την οποία αντιμετώπισε τη διαφθορά του κρατικού μηχανισμού· το 195, ως ύπατος, κατέστειλε στην Ισπανία την εξέγερση των Κελτιβήρων· το 184 έγινε τιμητής (κήνσορας) και καταπολέμησε αμείλικτα την πολυτέλεια και τη διαφθορά. Αργότερα, όταν δεν κατείχε πια δημόσιο αξίωμα, απέκτησε τεράστιο κύρος και επηρέαζε τις αποφάσεις της Συγκλήτου. Ο K., άνθρωπος με συντηρητική ιδοσυγκρασία και επίμονο χαρακτήρα, υποστήριζε τις εθνικιστικές τάσεις τόσο στην πολιτική ζωή όσο και στη λογοτεχνία. Υπήρξε σκληρός αντίπαλος των Σκιπιώνων και του φιλολογικού τους κύκλου, ενώ κράτησε εχθρική στάση στην προσπάθεια να εισαχθεί στη Ρώμη ο ελληνικός πολιτισμός και η ελληνική φιλοσοφία, την οποία αντιπροσώπευαν στη Ρώμη Αθηναίοι φιλόσοφοι με επικεφαλής τον Καρνεάδη (155 π.Χ.). Αντίθετα με πολλούς Ρωμαίους συγγραφείς, οι οποίοι έγραφαν στα ελληνικά, ο Κ. έγραψε όλα του τα έργα στα λατινικά και έτσι έγινε θεμελιωτής της φιλολογικής λατινικής γλώσσας. Με προτροπή του η Ρώμη άρχισε να ιδρύει αγροτικές αποικίες, παράλληλα με τις στρατιωτικές, όπου οι άποικοι διατηρούσαν τα πολιτικά τους δικαιώματα, τα οποία προηγουμένως έχαναν φεύγοντας από την πατρίδα. Στην εξωτερική πολιτική είχε μόνιμη κατευθυντήρια γραμμή να καταστρέψει την Καρχηδόνα, ώστε έμεινε περίφημη η στερεότυπη φράση με την οποία τελείωνε όλους τους λόγους του: «Ceterum censeoCarthaginem esse delendam» (εξάλλου φρονώ ότι η Καρχηδόνα πρέπει να καταστραφεί). Από τα κείμενά του σώζονται αποσπάσματα από τους Λόγους (Orationes) και από το ιστορικό έργο Απαρχές (Origines),όπου, εγκαταλείποντας τη μέθοδο των χρονικογράφων –οι οποίοι αφηγούνται με τη σειρά τα γεγονότα κάθε χρόνου–, πραγματεύεται υπό ενιαίο πρίσμα την ιστορία της Ρώμης και των άλλων ιταλικών πόλεων έως τους Καρχηδονιακούς πολέμους. Ολόκληρο έχει διασωθεί το περί γεωργίας σύγγραμμά του Dere rustica, το αρχαιότερο έργο του λατινικού πεζού λόγου που σώζεται μέχρι σήμερα. Τη βιογραφία του Κ. έγραψε ο Πλούταρχος. Ο Κάτων ο Πρεσβύτερος ή Τιμητής, επίμονος υπερασπιστής των παραδόσεων, είναι από τις σημαντικότερες μορφές της αρχαίας Ρώμης (Μουσείο Λατερανού, Ρώμη).